Amerika'da Enflasyon Azdı mı?

Amerika'da son açıklanan enflasyon rakamı, ev fiyatlarındaki artış, artan sanayi üretimi ve bazı faizlerdeki yükseliş FED'in faizleri artıracağı şeklinde tahminlere yol açtı.  Ben konunun bu göstergelerle sınırlı olmadığını ve çok daha geniş bir açıdan bakılması gerektiğini düşünüyorum.

Amerika'da bazı sektörlerde önemli fiyat artışları var.  Ama, bu artışların ertelenmiş ve birikmiş talebe karşılık henüz tam organize olamamış, tam kapasiteden uzak ve rekabet şartlarının zayıf olduğu  bir arz durumundan ortaya çıkmış olması da gayet muhtemel bir olgudur.  Zira, özellikle servis sektöründe küçük işletmeler zeminin müsaade ettiği ölçüde  kaybedilenleri telafi edebilmek için fırsatçı fiyat artışların yaptığından da bahsediliyor.

Artan harcamalarda bilhassa gayrimenkul talebinde kapanma döneminde yapılan tasarruflar önemli rol oynuyor. Bu tip harcamalar bir kereye mahsus olanlardır.

Üretim artışının ise ne kadarı stokları yerine koyma ne kadarı satış için olduğu konusunda da belirsizlikler var.

Fiyatlardaki yukarı doğru olan momentumu istihdam ve gelirler artmadan muhafaza etmek ancak parasal genişlemeye devam etmekle olabilir. Muhtelif yeni stimülüs teklifleri var ama ne olacağı henüz belli değil. 

Son açıklanan yeni istihdam rakamları tahminlerin üçte biri kadar bile olmadı.  Dolayısı ile FED'in daha önce açıkça belirttiği faizlerin seviyesini istihdam belirler pozisyonuna göre FED politikalarında önemli bir değişiklik olmaması gerekir.

İstihdam konusunun bir başka boyutu da pandemi sonrası çalışma hayatının nasıl olacağı konusunun belirsizliği.  Şu anda  en temel sorun bu.

Zira, şirketlerin kimi nerede çalıştıracakları konusunda kafaları karışık.  San Francisco veya New York'ta istihdam edilecek bir kişiye verilecek ücret ile mesela South Carolina'da  verilecek ücret arasında ciddi farklar var.

Şimdiden hybrid veya uzaktan çalışma modelleri uygulayacağını ilan eden firmaların çalışanları  metropollerden banliyolara ve yaşamın daha ucuz olduğu eyaletlere göçe başladılar.  Şirketlerin çalışanlarına New York maaşı verip ucuz yerlerde yaşamlarına devam etmelerine uzun vadede ne kadar razı olabilecekleri de belli değil. Bu yüzden pandemi sonrasında bazı sektörlerde ortalama ücretlerin düşmesi bile söz konusu olabilir.

Faizlerin artacağı tezinin en büyük destekçilerinden birisi de ev fiyatlarında yaşanan ciddi artışlar.  Fakat, bu piyasalarda olanlara bakıldığında oldukça kompleks bir resim ortaya çıkıyor.

Öncelikle, büyük metropollerin merkezindeki ticari gayrimenkullerin geleceği meçhul (Manhattan'da toplam ofis alanının neredeyse beşte biri boşaltılmış durumda).

Yeni çalışma ortamından dolayı şehir, hatta eyalet, dışına kaçış gene metropol merkezlerinde konut kiralarının düşmesine yol açtı. Kiracı bulamayan konutlar satışa sunuldu.  Bu da daha ziyade daire fiyatlarında ciddi düşüşlere yol açtı.  Buna mukabil banliyölerde talep patlaması yaşanıyor.

Metropol merkezlerinde yaşanan değişiklik yerel yönetimlerin en büyük gelir kaynağı olan gayrimenkul vergilerine ciddi darbe vurmuş durumda.  Önemli şehir merkezleri federal hükümetten yardım peşinde.

Bu arada pandemiden dolayı iş ve gelir kaybına uğrayanların evleri haczediliyor.

Tüm bunlar oturmuş bir enflasyon dinamiğinden bahsetmenin zor olduğunu gösteriyor.

Eğer enflasyon dinamikleri kalıcı bir eğilim içine girdiği kesin olarak kabul edilirse şüphesiz FED politika değişikliğine gider. Gelişmiş ülke kurumlarının “delikanlılık” eşikleri düşük ilimden uzaklaşma eşikleri ise çok yüksektir. Kimse de işinden olmaz.

Hülasa, konu göründüğünden çok daha karmaşık.  Eğer ekonomi sadece birkaç göstergeyi takip ederek ve onların hareketine göre anlaşılan bir şey olsaydı Nobel ödülü verilmeye değer bir disiplin olmazdı.