Hedge Fonlar, Internette Borsa Manipülasyonu Gamestop Tecrübesi
Geçtiğimiz Ocak ayında ABD’de Gamestop şirketi hissesinde yaşanan ani fiyat artışları ve bunun sonucunda Hedge fon olarak adlandırılan yatırım şirketlerinin büyük paralar kaybetmesi dikkatleri iki noktaya çekti:
a) Hedge Fonların yapısı ve denetimi
b) İnternetin borsa manipülasyonlarına çok elverişli bir ortam sağlaması
Yukarıda bahsettiğim iki noktayı daha iyi analiz edebilmek için bazı temel bilgileri ve gözlemleri aşağıda izah etmeye çalışacağım.
Hedge Fonlar
Hedge fonlar sadece akredite yatırımcı (accredited investor) olarak adlandırılan kurumsal yatırımcılar (örneğin bankalar, sigorta şirketleri) ve High Net Worth individuals denilen çok zengin yatırımcılara katılabildiği bir yatırım aracıdır. Katılımın bu denli sınırlı tutulmasının iki temel sebebi vardır:
- Bu fonların içerdiği riskleri ve maliyetleri değerlendirmek özel ihtisas ve tecrübe gerektirir. Dolayısı ile bu fonlara ancak bu riskleri anlayacak kabiliyetleri olanların yatırım yapmasına müsaade edilir.
- Bu fonlar üzerindeki denetim mekanizması son derece sınırlıdır. Üstelik, işlemleri hakkında kamuya açıklama yapma mecburiyetleri de hemen hemen hiç yoktur.
Hedge fonların bu özelliklerine bakıldığında doğal olarak akla iki önemli soru gelmektedir:
- Bu kadar riskli fonlara neden ve kimler ihtiyaç duyar?
- Hedge fonları bu denli riskli yapan faktörler nelerdir?
İlk soruya cevap vermek için önce Hedge kelimesinin anlamını vermek lazımdır. Hedge kelimesi temel olarak bir sınır koymayı ifade eder. Finans dünyasında ise genelde yatırım pozisyonunda oluşabilecek zararları kontrol etmek ve sınırlamak için yapılan işlemleri tarif etmek için kullanılır. Dolayısı ile Hedge fonların çıkış noktası aslında üstelenen risklerden oluşabilecek zararları telafi etmektir. Hedge fonlarda geleneksel olarak zararları sınırlamak için ana yatırım pozisyonuna (long pozisyonlar diye de anılan) ters düşecek bazı işlemlerle yapılır. Bir başka deyişle piyasa öngörülerinin aksi yönünde işlemler yapılır. Örneğin, tekstil sektörünün önümüzdeki dönemde getirisinin yüksek olacağını düşünerek bu sektördeki A şirketine yapılan yatırım yaptığımızı varsayalım. Eğer tekstil sektörünün getirisi beklenen seviyede olmaz ise sektörde bu durumdan en fazla değer kaybı yaşayacağı düşünülen B firmasının hisselerinde borçlu pozisyonlara girerek (B şirketini short yaparak) hedge edebiliriz. Bu örnekte de görüldüğü gibi hedge işlemleri daha ziyade kaldıraç (leverage) olarak tarif edilen borç para ile yapılan işlemleri içerir.
Hedge fonları riskli yapan ana unsurun başında da işte bu kaldıraç (leverage - kredili işlem) kullanma gelir. Kaldıraç kullanmaya ilaveten hedge fonlar zaman içerisinde finans dünyasında ortaya çıkan özellikle türev (derivative) ve sentetik ürünleri ağırlıklı olarak kullanmaya başlamışlardır. Bu araçlar gittikçe karmaşık bir hal almıştır. Bu karmaşık hal özellikle iki boyutta yüksek riskler yaratır. Bunlar:
- Riske edilen değerin tespiti. Elimizdeki araçların değerlerinin zaman içerisinde ne olacağını hesaplamak kompleks hesaplama yöntemleri içerebilir.
- Karşı parti riskleri denilen hedge fonun sahip olduğu türev ve sentetik araçların muhataplarının kimliklerini tespit etme konusundaki zorluklar ve muhatapların mali mesuliyetlerini sınırlayabilecek hukuki konulardaki belirsizlikler başlı başına ciddi riskler içerir.
Yukarıda özetlediğimiz risklerin sonuçlarını kabaca şöyle tarif edebiliriz: Karmaşık yatırım araçları hedge fonun tam değerini ölçmemizi zorlaştırdığı gibi bu değerin kimlerden ve nasıl tahsil edileceği hususunda da ciddi belirsizlikler içermektedir.
Hedge fonların yüksek kaldıraç kullanarak piyasadaki geleneksel yatırım araçlarına nazaran daha yüksek getiri sağlaması üzerine özellikle kurumsal yatırımcılar ve çok zengin kişiler bu fonların bir risk sınırlama aracından ziyade bir yatırım aracı olarak görmeye başladılar. Böylece bu fonların sayısı ve idare ettikleri fonların büyüklüğü arttı. Halen ABD’de yaklaşık on bin adet değişik şekilde kurulmuş hedge fonlarda 3,5 trilyon dolar civarında bir varlık idare edilmektedir.
Hedge fonların önemli bir büyüklüğe erişmesine ve büyük ölçekli birçok fonun batmasına rağmen, ABD’de bu fonların sistemik risk (sisteme zarar verecek boyutta olmadıkları) taşımadıkları kanaati hakimdir. Nitekim, Nobel ödüllü Robert Merton ve Myron Scholes’ün yönetiminde olduğu Long Term Capital Management (LTCM) fonunun 1998’de batmasına ve gene 2007-2008 krizinde bazı hedge fonların tasfiye edilmesine rağmen, Amerikan merkez bankası Federal Reserve hedge fonların sistemik risk içermediği konusundaki görüşünü muhafaza etmiştir.
Internet ve Borsa Manipülasyonları
Internet finansal işlemler bağlamında iki önemli işlevi var:
- Dijital teknolojilerin getirdiği işlem kolaylığı ve işlem ücretlerinin asgari seviyeye çekilmesi
- Her türlü bilginin çok hızlı bir şekilde yayılması
İşlemlerin kolaylığı ve ucuzlaması katılımcı sayısını artırmaktadır. Bu durum piyasalara ek bir derinlik ve likidite sağlamakla beraber gerek alım ve gerekse satım tarafında aşırı yığılmalara sebep olabilmektedir. Özellikle, yanlı veya yanlış bilgilerin hızla yayılması sonucu ortaya çıkabilen büyük hareketlilikler fiyatların normal seyrinden çok uzaklaşmasına sebep olabilmektedir.
Geçtiğimiz Ocak ayında Gamestop şirketinin hisse senedi fiyatlarında oluşan ani fiyat yükselmesi ve ardından yaşanan düşüşler internet ortamında yayılan bilgilerin ve organize alım satım hareketlerinin yol açabileceği problemler hakkında çok güzel bir örnektir. Sosyal medya forumlarında başlatılan toplu alım hareketleri ile Gamestop şirketinin hisse fiyatları otuz misli artmış. Bu artış Gamestop hisselerinin düşeceğini düşünerek açık pozisyon tutan (short eden) Hedge Fonları zor durumda bırakmış ve büyük miktarlarda zarar etmelerine sebep olmuştur.
Sosyal medyada organize olan ve büyük yatırımcıları zarara uğratmayı hedefliyor gibi görünen hareketin sonuçları sadece bazı Hedge Fonların zarar etmesiyle sınırlı kalmamıştır. Arada gene bazı küçük yatırımcılar zarar ederken bazı büyük yatırımcılar da kar etmişlerdir. Örneğin, hissenin daha da yükseleceğini düşünerek alım yapanlar, ya da alım yaptıktan sonra yükselişin süreceğini düşünerek elinden çıkarmayanlar fiyatların tekrar büyük ölçüde düşmesiyle önemli zararlar etmişlerdir. Bunlara ilaveten Gamestop’a daha önce yatırım yapan ve normal şartlarda para kaybetmesi beklenen bazı büyük yatırımcılar bu ani yükseliş karşısında hisseleri büyük kazançlarla satarak çıkmışlardır.
Tüm bu olanlar ABD’de siyasilerin ve düzenleme kurullarının üzerinde büyük bir baskı yaratmıştır. Hem Hedge Fonların bazı faaliyetlerine sınırlama getirmek hem de sosyal medya ortamlarına bu konularda kısıtlamalar getirilmesi öneriler taraftar toplamaya başlamıştır. Ayrıca, internet üzerinden düşük ücretli alım satım platformları da tartışmalar konu olmaktadır. Örneğin, Gamestop hisseleri üzerinde yapılan işlemlerin büyük bir kısmı Robinhood isimli platformda gerçekleşmiştir.
Yukarıda anlatmaya çalıştığımız konular bize şunu gösteriyor:
- Finans piyasalarında oluşan fiyatlar kısa vadede araçların (örneğin hisse senetlerinin) temel değerleriyle hiç ilişkisi olmayan seviyelerde olabiliyor.
- Internet ortamı, sosyal medya platformları, dijital finans platformları düzenleme ve denetleme kurumlarına yepyeni sorumluluklar yüklüyor.
- Küçük yatırımcılar özellikle kısa vadeli porsiyonlarda büyük risklerle karşılaşabilirler. Bu yüzden çok dikkatli olmalılardır.
Bu konun video anlatımı için Youtube video:
Bu olayda tartışmalar konu olan Robinhood uygulaması, Robinhood, Citadel ve Amerikan Hazine Bakanı Janet Yellen arasındaki ilişkileri anlattığım video
Podcast için
Gamestop olayı hakkında çıkan BBC haberi için
Robinhood Podcasti için
---------------------------------------------------------
Bu sitede bulunan tüm yazı ve görsellerin her hakkı mahfuzdur ve kişisel kullanım amaçlıdır.
Kaynak gösterilmeden iktibas edilemez.
İzinsiz olarak çoğaltılamaz, ticari gaye için kullanılamaz.
Rights of all the material on this website are protected and cannot be used without proper indication of the source and observing universal citation norms.
The material is provided solely for personal use. Any other use including reproduction and distribution is prohibited.
Yorumlar
Yorum Gönder